Prawidłowy przebieg rozwoju
widzenia wpływa na jakość życia dziecka, a później dorosłego
człowieka.
Wzrok jest zmysłem podlegającym
rozwojowi i poddającym się rehabilitacji.
Warunkiem
właściwego rozwoju widzenia jest sprawny układ wzrokowy czyli zdrowa
gałka oczna, nerw wzrokowy, droga wzrokowa i odpowiednie części kory
mózgowej.
Umiejętności
widzenia uczymy się całe życie, ale za najważniejszy okres jej
rozwoju uważa się pierwsze dwa lata życia.
Poziom
rozwoju widzenia można badać już w kilka dni po urodzeniu.
Niezwykle ważne jest badanie i
ocena wzroku przez specjalistę (lekarza okulistę) w pierwszym,
drugim i trzecim miesiącu życia, szczególnie dzieci z ciąż
zagrożonych, dzieci przedwcześnie urodzonych lub tzw. ryzyka
urodzeniowego.
Jak
najwcześniejsze leczenie i rehabilitacja wzroku może ewentualne
nieprawidłowości zmniejszyć, ograniczyć lub wyeliminować.
Kontrolowanie
procesu widzenia i wpływanie na jego przebieg np. poprzez leczenie,
używanie okularów korekcyjnych, ochronnych, pomocy optycznych
i nieoptycznych oraz odpowiednie ćwiczenia mogą sprawić, że wasze
Dziecko będzie się lepiej rozwijać.
OKRES
NOWORODKOWY
l
miesiąc życia Prawidłowy rozwój wzroku.
pojawia
się odruch rogówkowy;
reakcja
źrenic na światło;
odruchowe
zamykanie lub zaciskanie powiek pod wpływem silnego światła
skierowanego na twarz dziecka;
pierwsze
ruchy sakkadowe;
dziecko
wybiera i preferuje twarz człowieka;
uważne
wpatruje się w twarze najbliższych osób z odległości 15-40
cm, lubi zmienną mimikę twarzy i próbuje ją naśladować;
(fiksacja czasami pojawia się później);
posługuje
się raz jednym, raz drugim okiem;
lubi
kontury, proste pionowe i poziome wzory, duże rozmiary (najlepiej
czarno-białe).
Kiedy
zwrócić się do okulisty?
gdy
występuje widoczna różnica w wielkości gałek ocznych,
wyglądzie oczu i powiek np. przymglona rogówka, biała
źrenica, nierówne źrenice, nierówna szerokość szpary
powiekowej;
gdy oczy
są w mimowolnym ruchu, cały czas pływają" w różnych
kierunkach (może to być oczopląs wrodzony);
gdy
zamiast łez pojawia się inna wydzielina np.. ropa;
dziecko
nie patrzy na twarze bliskich osób;
często ma
zamknięte oczy;
opadają
powieki podczas otwierania oczu;
gałki
oczne lub jedno oko odchylają się przez cały czasod właściwego
ułożenia w kierunku nosa, skroni, czoła;
występuje
lub pojawił się oczopląs tylko jednego oka;
oczy są
zaczerwienione, łzawią bez powodu";
dziecko
często uciska oczy piąstkami.
UWAGI
Oceniając
funkcję narządu wzroku wcześniaków należy brać pod uwagę tzw.
skorygowany wiek ciążowy, a więc liczony od planowanej daty porodu.
Do okulisty należy zgłosić się zawsze w pierwszym miesiącu życia dziecka
jeżeli występują lub występowały w rodzinie takie choroby jak: zaćma
wrodzona, jaskra wrodzona, siatkówczak.
OKRES
NIEMOWLĘCY 1-3 miesięcy Prawidłowy rozwój wzroku.
występuje
oczopląs optokinetyczny;
dziecko
wpatruje się w źródła światła, jasne ściany, okna;
śledzi
poruszające się źródło światła od środkowej linii ciała na
zewnątrz (lepiej w poziomie niż pionie i ukośnie);
fascynuje
się różnymi źródłami światła, błyszczącymi
przedmiotami i jaskrawymi kolorami;
dłużej
wpatruje się w twarze osób najbliższych;
przygląda
się własnej ręce;
spogląda
do góry na zabawki;
przenosi
spojrzenie (kieruje oczy) w kierunku źródła dźwięku;
rozwija
się koordynacja obu gałek ocznych (w tym okresie życia dziecko może
okresowo zezować);
pojawiają
się zbieżne ruchy gałek ocznych;
podąża
wzrokiem za poruszającą się zabawką (40-60 cm od oczu w prawą i lewą
stronę);
odwzajemnia
uśmiech.
Kiedy zwrócić się do
okulisty?
nie
skupia wzroku lub słabo fiksuje na twarzy rodzica;
nie
uśmiecha się w odpowiedzi na uśmiech;
wyraźnie
patrzy tylko jednym okiem (ustawia głowę w jedną stronę);
źle
reaguje (nadwrażliwość) na światło, mruży oczy, zamyka je lub
zaciska silnie powieki;
reaguje z
opóźnieniem na pokazywane zabawki;
reaguje
na bodźce lub ruch nie na wprost twarzy ale z boku głowy, w jej
górnej bądź dolnej części;
przygląda
się własnej ręce tylko po jednej stronie ciała;
nie
nawiązuje kontaktu wzrokowego;
nie
odwzajemnia uśmiechu;
oczy
często zezują lub poruszają się niezależnie od siebie;
oczy
drgają w poziomie, pionie bądź naprzemiennie.
3-5
miesięcy Prawidłowy rozwój wzroku.
dziecko
skupia wzrok (fiksuje) na przedmiotach z odległości ok. Im;
bada
i ogląda" własne ręce;
ustawia
oczy centralnie;
przenosi
spojrzenie z ręki na obiekt;
widzi
barwy;
lubi
grzechotki, gryzaki, zabawki piszczące, wyciąga rękę w ich kierunku,
chwyta je, szczególnie wtedy, gdy znajdują się w zasięgu jego
rąk;
przekłada
zabawkę z ręki do ręki;
pojawia
się akomodacja z odległości 13-50 cm;
spostrzega
głębię.
Kiedy
zwrócić się do okulisty?
dziecko
nie skupia wzroku na osobach;
nie
skupia wzroku na zabawkach;
nie
wyciąga ręki w kierunku zabawki;
słabo
interesuje się otoczeniem;
nie
reaguje na odbicie w lustrze;
występują
nietypowe zachowania (np. kiwanie się).
5-7
miesięcy Prawidłowy rozwój wzroku.
dziecko
patrzy na zabawki pokazywane w całym obszarze pola widzenia
(prawa-lewa, góra-dół);
wyrzuca
zabawki i patrzy, gdzie upadły;
rozwija
się koordynacja oko-ręka;
doskonali
się fiksacja;
rozwija
się pamięć wzrokowa;
następuje
koordynacja większości odruchów obuocznych;
reaguje
odmiennie na zmieniający się wyraz twarzy rodzica.
Kiedy
zwrócić się do okulisty?
brak
lub słaba koordynacja oko-ręka;
słaba
fiksacja;
brak
zbieżności;
preferencja
jednego oka.
7-12
miesięcy Prawidłowy rozwój wzroku.
dziecko
interesuje się drobnymi przedmiotami lub detalami w przedmiotach;
fiksuje
wyraz twarzy i naśladuje go;
płynnie
śledzi wzrokiem;
przechyla
głowę żeby spojrzeć w wybranym kierunku;
lubi
różne kształty i formy geometryczne;
rozwinięte
widzenie obuoczne.
Kiedy zwrócić się do
okulisty?
nie
interesuje się nowymi zabawkami;
nie
patrzy na zabawki, którymi się bawi;
nie
interesuje się małymi zabawkami, nie zauważa ich (piłeczki,
cukierki);
nie
skupia wzroku na zabawkach oddalonych o np. 1-2 metry;
nie
interesuje się otoczeniem;
nie
obserwuje domowników;
słaby
rozwój motoryczny;
opóźniona
koordynacja ruchów głowy i oczu.
OKRES
ŻŁOBKOWY
13-18
miesięcy Prawidłowy rozwój wzroku.
dziecko
interesuje się książeczkami i kolorowymi obrazkami;
identyfikuje
podobieństwa i różnice;
szereguje
klocki i buduje wieże z klocków;
lubi
bazgrać, rysować linie grubymi kredkami;
rozwija
się orientacja pionowa;
współdziała
w czynnościach samoobsługowych;
idzie
do rodzica, zabawki.
Kiedy zwrócić się do
okulisty?
opóźnienie
lub brak zainteresowania książeczkami, obrazkami, gazetami;
brak
zainteresowania bazgraniem;
nie
porusza się w stronę osób i zabawek.
1,5
roku-do 3 lat Prawidłowy rozwój wzroku.
śledzi
wzrokiem w pełnym zakresie ruchu i wg potrzeb;
doskonali
się koordynacja wzrokowo ruchowa i manipulacja;
rozróżnia
i identyfikuje znajome przedmioty, lubi układanki przedmiotowe i
obrazkowe;
lubi
zabawy w chowanego z zabawkami i ludźmi.
Kiedy zwrócić się do
okulisty?
brak
prawidłowych (płynnych, ciągłych) ruchów śledzących oczu;
słabe
zainteresowanie otoczeniem;
podczas
chodzenia dziecko potyka się o meble, zabawki, progi;
powolne,
niechętne przemieszczanie się z jednego pomieszczenia do
drugiego.
OKRES
PRZEDSZKOLNY 3-5 lat Prawidłowy rozwój wzroku.
dziecko
zna figury geometryczne;
rozpoznaje
barwy i odcienie barw, nazywa je;
wyraźnie
widzi i nazywa szczegóły na obrazkach;
dopasowuje
takie same litery, cyfry;
sortuje
przedmioty, grupuje, dzieli na kategorie wg wielkości, barwy,
długości;
rozpoznaje
przedmioty na obrazkach widziane pod różnym kątem z bliska
i z daleka;
mówi
na temat tego co dzieje się na obrazkach (układa historyjki
obrazkowe);
rozwija
się wzrokowa orientacja przestrzenna.
Kiedy zwrócić się do
okulisty?
dziecko
ma trudności z rozróżnianiem: figury od tła,
kształtów, wielkości, barw;
trudności
z widzeniem szczegółów na obrazkach;
nie
nazywa kolorów;
przechyla
głowę w bok lub nienaturalnie układa ciało podczas oglądania TV,
książki;
mruży
oczy, marszczy twarz gdy obserwuje obiekty z dalszej odległości;
ma
trudności z prostymi czynnościami ruchowymi (np. chwytanie i
rzucanie piłki oraz śledzenie toru jej ruchu);
ma
trudności z wchodzeniem i schodzeniem po schodach;
szura
obuwiem podczas chodzenia;
słabo
posługuje się ołówkiem, kredką, łyżką;
szybko
męczy się po okresach koncentracji wzrokowej;
ma bóle
głowy, nudności, pieczenie i swędzenie oczu;
zgłasza
zamazywanie i rozmywanie obrazu, podwójne widzenie.
OKRES
WCZESNOSZKOLNY 5-8 lat Prawidłowy rozwój wzroku.
rozpoznaje
i identyfikuje znaki abstrakcyjne (m.in. cyfry, litery);
mruży
oczy, zasłania oko podczas pisania w zeszycie lub przepisywania z
tablicy;
szeroko
otwiera oczy, trze oczy;
zamyka
lub zakrywa jedno oko;
zmienia
końcówki wyrazów, pomija lub dodaje literki przy
czytaniu i przepisywaniu;
ma
trudności z pisaniem w zeszytach.
Dbanie o oczy i narząd wzroku
wymaga badania oczu przez lekarza okulistę przynajmniej jeden raz w
roku oraz w każdym przypadku stwierdzenia jakichkolwiek dolegliwości
lub/i zaburzeń widzenia.
Konsultacja
medyczna: lekarz okulista dr Anna Gotz-Więckowska. Opracowanie:
rehabilitant wzroku słabo widzących mgr Małgorzata Płóciennik.
Skład: Maria Madej, tel. 0606 71 78 28. Broszura
dofinansowana przez Ministerstwo Zdrowia.